بید سیب زمینی با نام انگلیسی potato  tuber moth     از خانواده  Gelechiidae     یکی از مهمترین و زیان بارترین آفات سیب زمینی در دنیا است . این آفت با آلودگی و تغذیه از بوته ها و غده های سیب زمینی در مزارع و انبارهای نگه داری  سیب زمینی ، تولید سیب زمینی را از نظر کمی و کیفی به شدت کاهش میدهد.                      

  بید سیب زمینی درگذشته برای ایران یک آفت قرنطینه ای بوده است و لیکن با مشاهده آن در مهر ماه سال 1364 در کرج برای اولین بار معرفی گردید.

 حشره کامل :

     دارای دو جفت بال کم عرض ، رنگ این پروانه خاکستری متمایل به قهوه ای ، سطح رویی بالهای جلویی از نقطه های تیره پوشیده شده است و کنارآن به دسته ای از موها که در لبه پایین بالهای زیرین بلند تر است ختم می شود. شکم در حشره بالغ ماده برنگ روشن و در حشره بالغ نر تیره رنگ و در انتها قدری پهن شده که بدین وسیله می توان حشرات نر و ماده را از هم تشخیص داد. 

تخم تقریباً تخم مرغی شکل و رنگ آن در ابتدا کرم روشن و در مرحله تفریخ  به رنگ تیره در می آید . تخمها به صورت انفرادی یا دسته جمعی در زیر برگها و گاهی روی برگها و در غده های سیب زمینی  در محل گودی های روی غده ها گذاشته می شود.  

لارو:

  لارو ها که عامل اصلی خسارت هستند در رشد کامل به 10-12  میلی متر می رسند رنگ آنها در صورتیکه از برگ یا دیگر اندام های هوایی بوته تغذیه کرده باشند سبز و در صورتیکه از غده تغذیه کرده باشند کرم رنگ خواهد بود .

   پاهای لارو صورتی هستند . سر و سینه اول قهوه ای تیره و پاهای سینه ای تیره رنگ می باشند . 

شفیره:

   رنگ شفیره در ابتدا قهوه ای روشن ولی به تدریج به رنگ    قهوه ای تیره در می آیند . شفیره های این آفت معمولاً در مزرعه روی غده در سطح خاک حتی داخل و روی ساقه و در انبارها اکثراً روی گونی های سیب زمینی تشکیل می شود .

زیست شناسی و رفتار حشره:

  زمستان گذرانی این آفت عمدتاً به صورت لارو در درون غده های سیب زمینی باقیمانده در داخل خاک و یا شفیره در داخل خاک است وبا گرم شدن تدریجی هوا لاروها از غده خارج شده و در نزدیک سطح خاک به شفیره تبدیل می شود. برابر تحقیقات انجام شده مناسب ترین عمق برای کامل شدن لاروهای زمستان گذران 20-10 سانتی متری خاک است. در بهار و با گرم شدن هوا و رسیدن درجه حرارت متوسط به 13-12درجه سانتی گراد حشرات بالغ ظاهر می گردند . بید سیب زمینی یک حشره شب پرواز است ..تخم ریزی در شب هنگام و معمولاً48 ساعت بعد از جفتگیری انجام می شود.

. تعدادنسل این حشره در شرایط آب وهوایی کرج 5-4 نسل در مزرعه و چنانچه آفت به انبار منتقل شود مجموعاً 12-10نسل در سال ایجاد می نماید.

میزبانان:

 بید سیب زمینی علاوه برسیب زمینی به محصولات گوناگون دیگر از جمله توتون ، بادمجان ، گوجه فرنگی و از گیاهان غیر زراعی به گل اطلسی ، علفهای هرز تاج ریزی و تاتوره حمله می کند.

خسارت:

آلودگی مزارع با حمله و تخمریزی حشرات بالغ آغاز می گردد. با تفریخ تخمها لاروها فعالیت خود را با نفوذ به داخل برگ ، تغذیه از پارانشیم برگ، رگبرگها، دمبرگ وساقه و باقی گذاشتن علائم مینوز ، سوختگی ،به هم چسبیدگی و لوله ای شدن برگها، ضعف و خشکی بوته های سیب زمینی را موجب می شوند آلودگی را به غده ها نیزسرایت می دهند. آلودگی در غده های سیب زمینی با سوراخ کردن غده ها به وسیله لاروها آغاز می شود. میروارگانیسم های خاک از محل ورود لارو به داخل غده ها نفوذ یافته پوسیدگی غده را موجب می گردند و آلودگی به بید همراه با بوی نامطبوع می باشد . حداکثرخسارت این آفت در به بیش از 50% بوته ها رسیده و در انبار بیش از 70% غده ها مورد آلودگی این آفت قرار میگیرند .

روشهای مقابله با بید سیب زمینی:

    بید سیب زمینی در شرایط مساعد مزرعه با ایجاد نسل های پیاپی جمعیت انبوهی را ایجاد می کنند به تجربه ثابت شده است که مبارزه شیمیایی با این آفت به دلیل مخفی بودن آن در درون برگها ساقه و غده ها و بروز مقاومت سریع به حشره کشها به تنهایی کافی بنوده و بایستی با بکار گیری روشهای مختلف زراعی ، مکانیکی ، بیو لوژیک و شیمیایی با این آفت مقابله نمود.

الف) روشهای زراعی:

1.     رعایت تناوب و قرار دادن گیاهان غیر میزبان در تناوب

2.    اجرای عملیات زراعی زمستانه شخم،دیسک و یخ آب

3.    تهیه اصولی زمین ( خاک نرم ویک دست وفاقد کلوخه های بزرگ)

4.    کشت به موقع واستفاده از غده های سالم و فاقد آلودگی

5.    آبیاری منظم و برحسب نیاز و ترجیحا، آبیاری بارانی

6.    برداشت به موقع قبل از مواجه شدن با زمان ظهور نسل آخر آفت

7.    انتقال سریع غده ها به انبار قبل از آلوده شدن غده ها

8.    از بین بردن بقایای سیب زمینی پس از برداشت  

 ج) مبارزه بیولوژیک:

زنبور پارازیت     Copidosoma     koheleri     و  Apanteles    subandinus   یک پارازیت لارو بید سیب زمینی است.

زنبور Trichogramma    spp     پارازیت تخم بید سیب زمینی است.

حشره کش میکروبی B.T  

ویروس Baculovirus     thorimae    عامل بیماری زای لارو بید است.

د)مبارزه شیمیایی:

    سموم مورد توصیه عمدتا، از گروه کاربامات ها و سموم فسفره است نٌرم مبارزه متوسط دو لارو در هر بوته است چنانچه از این مقدار بیشتر گردد مبارزه شیمیایی ضرورت دارد.

مبارزه با بید سیب زمینی درانبار:

  علاوه برتوصیه های به عمل آمده در مقابله با این آفت در مزرعه نکات ذیل می بایست در دوره انبارداری رعایت گردند.

تمیز نمودن انبار و ضد عفونی آن قبل از انبار نمودن سیب زمینی

پائین نگه داشتن دمای انبار(زیر 10درجه سانتی گراد)

سلامت درب وپنجره وتوری ها برای جلو گیری از ورود حشرات بالغ

جلو گیری از انتقال غده های آلوده به انبار

استفاده از تله های فر مونی برای شکار حشرات بالغ (یک تله برای هر5متر مربع)

1.    پوشاندن روی غده ها با استفاده از برگ وساقه خشک شده اکالیپتوس ویا استفاده از کلش گندم به ضخامت cm2  

2.    تهویه مناسب انبار و بیرون آوردن غده های آلوده شده

3.    استفاده از حشره کشهای میکروبی B.T   به مقدار 3 کیلو برای هر تن

4.     استفاده از قرص فستوکسین به میزان 2/1 تا1 قرص برای هر کیسه 50 کیلویی